Robert Vorstman, hedendaags impressionisme
De kracht van snapshots uit het gewone leven
Tekst: Ruud Lapré 2021 *
Tien jaar geleden
Ruim tien jaar geleden schreef ik een tekst voor de website van Robert Vorstman. Hij was mij opgevallen door zijn frisse schilderspalet, zijn verhelderende ‘gewone’ kijk op het realisme en zijn onbevangenheid naar het geschilderde onderwerp. Ik etiketteerde de dertiger als een talentvolle nieuwkomer met potentie en voorzag een ontwikkeling die hem langdurig aan de schone kunsten zou verbinden. Zijn enthousiaste en vooral zijn positief-stabiele opstelling naar het kunstenaarsmétier gaf mij daar reden voor. Op afstand bleef ik hem volgen. Zijn naam passeerde met regelmaat in uitnodigingen van galerieën, bij kunstbeurzen, door kunstenaarsgroepen zelf georganiseerde evenementen, en meer persoonlijke pop-up events. Voldoende om gestaag je naam gevestigd te krijgen, te behouden en je stapsgewijs te verzekeren van een steeds grotere schare op realisme kunst georiënteerde liefhebbers. Er zijn er gelukkig velen. Ze zullen er altijd blijven, en waarom niet? Maar de concurrentie is groot en het is dringen om de gunst van kopende kijker. In deze arena van de schilderkunst is Robert Vorstman op een rustige manier aanwezig. Hij past ervoor om zich door extravagantie, in zijn kunst of persoonlijk leven, in het schitterlicht van schijnwerpers te manipuleren. Hij is in zijn kunstuitoefening duurzaam en ingetogen, niet van het strovuurachtige of het snelle profijt.
Een enkele keer in het afgelopen decennium troffen we elkaar persoonlijk bij een opening. Hij gaf er dan steeds blijk van niet wars te zijn van experimenten. Zijn visie op het realisme bleef hem voldoende gelegenheid geven om vrijelijk te spelen met abstracte elementen, met verrassende compositorische vlakverdeling, ja zelfs met thematische genres. En met allerlei combinaties daarvan. Zulke variaties voegt hij, vrijuit experimenterend, toe aan zijn gebruikelijke manieren van uitbeelding.
De laatste keer dat we elkaar ontmoetten, in de corona herfst 2020, gaf een gedachtewisseling over zijn experimenten hem aanleiding mij uit te nodigen voor een diepergaand gesprek in zijn atelier. Om door te praten over zijn experimenten en mij er wat van te laten zien. Bescheiden maar vastberaden stelde hij bij voorbaat: “Ik ga je mijn schilderijen zéker niet uitleggen. Laat staan je ergens van overtuigen. Je weet dat ik daar ver van af sta. Ieder graag zijn eigen kijk op kunst. Ik schilder op de manier waar ik mij goed bij voel, en vaak probeer ik er dan iets nieuws bij. Van te voren weet ik niet of het iets zal toevoegen, iets waar ik mee uit de voeten kan. Bij het experimenteren laat ik alles komen zoals het zich voordoet. Dat gevoel van vrijheid wil ik graag zo houden.”
De schilderijen die op de expositie hingen, maakten mij nieuwsgierig. Daarom was mijn reactie: “Graag zie ik meer van die afwisselingen in je werk en hoor ik uitgebreider over de achtergronden. Wanneer bij jou op het atelier? Corona safe natuurlijk!” De afspraak was snel gemaakt, het bezoek volgde niet veel later.
Kunst in zijn huiselijke omgeving
Bij Robert Vorstman speelt ‘de mens’ een belangrijke rol. In de eerste plaats zijn gezin: zijn vrouw Saskia en hun drie kinderen; een jongen, (Pitou, 14) en twee meisjes (Daantje, 11 en Charli, 6). De nauwe band tussen zijn gezin en zijn kunstenaarschap begint al in zijn werkomgeving. Het is de plaats waar de meeste creaties tot stand komen. Zijn atelier is fysiek nauwelijks van de woonsituatie te scheiden. Het atelier bevindt zich in een ruime aanbouw, direct verbonden aan de gezinswoning. De keuken verbindt de huiskamer met het atelier. Het is daardoor een vast onderdeel van het woonhuis geworden en geïntegreerd met de gezinsbehuizing. Zo wilde hij het bewust en zo lieten Saskia en hij het uitvoeren. Er is voor Robert ruimtelijk en mentaal géén scheiding tussen kunst creëren en de dagelijkse activiteiten van het huiselijke gezinsleven. Family first. Dat staat hem het creëren van autonome kunst geenszins in de weg. Integendeel. Bij de gevoelsmens die Robert is, en hoe hij met zijn gezin in de wereld wil staan, werkt die nabije, intieme nucleus als een stimulerend en stabiliserend houvast. Hij put er inspiratie uit en ervaart bij het ‘werken aan huis’, dan ook geen enkele belemmering.
Het verbaast niet dat in alle grote thema’s van het oeuvre van Robert Vorstman sprake is van een basale, huiselijke sfeer. Je voelt de sfeer van ‘gewoonheid’, niet van artistieke borstklopperij. Het werk straalt een dynamiek uit die eerder harmonie zoekt dan agressie, of een verstoring van dat ‘gewone’. Het oeuvre zoekt liever binding, dan dat het een gevoel van afzijdigheid of vervreemding wil oproepen. Het bindende en het zoeken naar de sfeer van het rustgevende gewone, is een wezenskenmerk van zijn creaties geworden. Vorstman beproeft die sfeer van ongedwongenheid in vrijwel al de onderwerpen en thema’s die hij aanpakt. Of het nu gaat om afbeeldingen van natuur of landschap, bij snapshots van menselijke communicaties, verstilde dan wel wervelende stadscentra, een havengebied, een bouwplaats, of een oorverdovende houseparty. Je kunt er altijd zonder veel moeite je eigen aanwezigheid in voorstellen. Ook al heb je meer affiniteit met het ene onderwerp dan het andere. De een voelt zich nu eenmaal meer aangetrokken tot een wandeling op het strand, of in een landschap met natuur. De ander tot een stadsgezicht, overdag of in de avond. Weer een ander prefereert een bruisend nachtelijk feest met band, dj en psychedelisch spetterlicht. Naar keuze wordt iedereen sfeerbepalend op diens visuele wensen bediend.
Heb je liever een portret? Gaat je voorkeur uit naar een huiselijk tafereel in een hoogstpersoonlijk, eigen interieur? Het kan, en het wordt door Vorstman herkenbaar op het doek gebracht. Steeds in zijn persoonlijk handschrift en ver van fotografische reminiscenties. Impressionistisch dat zeker, tot in de kern. Hij is in staat dat éne, rake moment te vinden. Hij doet dat met zijn intussen welbekende frisse en snelle toets. Met oog voor details; voor het specifieke moment van de handeling, de gebeurtenis, of situatie. Maar ook met overzicht over de omgeving waar de mise en scene zich afspeelt. Basaal impressionisme dus, met de volle kracht van het gewone. Als een goed-getimede vuistslag voor het oog.
Idee en werkelijkheid
Leven, werken, schilderen: ze vormen bij hem een harmonische eenheid. Gezamenlijk zijn zij bij hem drijfveer, idee en inspiratie. Van daar uit wil hij de wereld om hem heen op doek uitbeelden. De wereld van zijn kinderen, zijn vrienden, een tuin met mensen, een bouwplaats. Van dicht bij huis, tot zijn indrukken bij een stille nachtwandeling door het centrum van een onbekende stad. Of bij een externe opdracht voor een schilderstuk, over welke gevraagde visuele situatie dan ook. Vorstman wil zich vooralsnog niet tot een bepaald genre beperken. Een nieuwe draad pakt hij met een zekere gretigheid op. Omdat hij het toch altijd op de Robert Vorstman manier zal gaan doen: vrij en onbevangen. ‘Het gewone’ in het onderwerp zoekend, en het met intuïtieve verfstreken op het doek brengen. Heel direct, naar het moment zoals hij dat zag, of beter: wilde zien. De flits die hem aansprak. Die zijn brein vervolgens als ervaring opnam. Waarna de gelijkelijk door hart en hoofd aangestuurde handen, schetsmatig en met losse toetsen, het schilderij afmaakten. Zoals de schilders dat vroeger voor het eerst deden in het Franse Barbizon. Later aan de oevers van de Seine, op de terrassen van Montmartre, en met hun draagbare schildersezels en tuben verf langs Noordzee stranden. Dan wel kijkend naar wandelaars op de Dam, of flanerende dames op Het Lange Voorhout in onze hofstad. Als nu ook naar de huidige alledaagsheid in de buurt van Landsmeer, zoals die zich aan het oog van Robert Vorstman ontvouwt.
Het festival: een experiment met de sfeer van extreme vrijheid
Zijn tot nu toe laatste uitgebreide experiment ging over het gevoel van vrijheid in extreme vorm: het feest. Juist nu alles op slot zit. De feestsfeer met de dj, de laserstralen, de swingende lijven, kortom van de ultieme expressie. De door hem gevisualiseerde sfeer van het festival! Toen dat allemaal nog kon, deed hij er met volle teugen de inspiratie voor op. Hij ging met vrienden mee toen er nog geen lockdown was. Het corona virus heeft helaas intussen met een tweede front toegeslagen. Er valt sinds enige tijd geen festival of feestje meer te vieren. Iedereen zit in de eigen bubbel in de pauzestand, wachtend op betere tijden. Maar ook klaar om de dynamiek van het leven met het feestgedruis weer op te pakken, Een gedreven kunstenaar weet wel raad met zulke ongekende situaties.
Vorstman ook. Hij koos voor een anticyclische aanpak. Hij wilde de sfeer terugbrengen van toen alles nog in vrijheid kon. Ook het feestvieren. Ondanks dat het uit je dak gaan niet bij voorbaat een favoriete bezigheid van hem was, liet hij er zich nieuwsgierig en met de ogen wijd open naar meevoeren. Eerst vooral als toeschouwer en nog wat onwennige deelnemer. Hij zag er wel een interessant schilder genre in. Maar al gauw werd Vorstman, in plaats van passief waarnemer, een actief deelnemer, een niet te onderscheiden participant aan een feestelijke ontlading. De bruisende party indrukken bracht hij recent over op het doek. Het leverde hem zijn jongste serie op.
Wat je ziet spat van het canvas. Nu eens niet het ingetogen impressionisme, maar een expressieve variant met kolkende menigten. Meutes waarin het individu is opgegaan in een feestvierende collectiviteit. Waarin een individu niet belangrijk meer is. De spelende mens is als een collectieve mensensoort door Vorstman sterk geabstraheerd weergegeven. Vanuit de clair-obscur toepassing tot niet meer dan een gemêleerd donker vlak. De focus van het beeld ligt voluit op de held van de avond, de aanjager van het feest: de dj. Die heeft de schijnwerper op zich gekregen en daarmee het aureool van heiligheid. Hij is de hogepriester die de aanwezigen van toen, de kunstenaar later in diens atelier, en nu de kijkers naar het schilderstuk, de vrijheid van beleving en een spannende ervaring geeft. Hedendaags impressionisme op zijn best.
Bij Vorstman stoeien de genres met tegenstellingen. Rustiek landschap naast het vervreemdende van downtown city. De gewoonheid van een intiem interieur met, sinds kort, de extravagantie van massaal feestelijk genot. Vorstman heeft de hunkering van het gevoel goed aangevoeld en sfeervol met de kijker gedeeld.
*Ruud Lapré is emeritus hoogleraar, kunstliefhebber en auteur